Evcil Güvercin: Tarihi, Özellikleri ve Irkları

113

Evcil Güvercin (Columba livia domestica): Tarihi, Özellikleri ve İnsanlıkla Bağı

1. Tanım ve Köken

Evcil güvercin (Columba livia domestica), kaya güvercininin (Columba livia) evcilleştirilmiş bir alt türüdür. İnsanlık tarihinin en eski evcilleştirilmiş kuş türlerinden biri olan güvercin, 5.000 yıl öncesine ait Mezopotamya çivi yazılı tabletlerinde ve Mısır hiyerogliflerinde evcilleştirilmiş haliyle kayıtlara geçmiştir.

Evcil Güvercinin Biyolojik Özellikleri

2. İnsanlık Tarihindeki Yeri

Güvercinler tarih boyunca yiyecek, haberci, dini sembol ve evcil hayvan olarak kullanılmıştır. Antik Mısır’da törenlerde binlerce güvercin kurban edilmekteydi. Hint hükümdarı Ekber Şah, binlerce güvercinle seyahat ederdi. I. Dünya ve II. Dünya Savaşlarında mesaj taşıyıcı olarak görev almışlardır.

3. Evcilleştirme Süreci

Güvercinlerin evcilleştirilmesi muhtemelen Akdeniz bölgesinde başlamış ve yazılı kayıtlardan çok daha önce, 10.000 yıl öncesine kadar dayandığı tahmin edilmektedir. Fosil kayıtlarının eksikliği nedeniyle evcilleştirmenin nasıl gerçekleştiği tam olarak bilinmemektedir.

4. Genetik Yapı ve Renk Özellikleri

Evcil güvercinler, sık yapılan çaprazlamalar nedeniyle genetik olarak oldukça homojen bir yapıya sahiptir. Tüy renkleri; mavi, kahverengi ve küllü kırmızı gibi üç ana temele dayansa da, genetik varyasyonlarla birlikte yüzlerce farklı renk ve desen elde edilmiştir. Kuyruk ve kanat üzerindeki desenlerde de bar, check, T-check ve barless gibi genetik varyasyonlar yaygındır.

5. Anatomik Varyasyonlar

• Tepe Tüyü (Crest): EphB2 geninde meydana gelen mutasyon ile ortaya çıkar. İki alel taşıyan bireylerde tepe tüyü geriye doğru uzar.
• Ayak Tüyleri: PITX1 genindeki düşük aktivite ve Tbx5 genindeki anormal aktivite, ayaklarda tüylenmeye neden olur.
• Gövde Şişirme: Cropper ırkları, hava ile şişirilebilen geniş kursak yapısına sahiptir. Erkekler daha belirgin şekilde gösterir.

6. Üreme ve Yaşam Döngüsü

Evcil güvercinler doğal ortamlarındaki gibi 2 yumurta bırakır ve her iki ebeveyn de yavruları “güvercin sütü” denen besleyici sıvı ile besler. Kuluçka süresi 17-19 gün olup, yavrular 4 haftada erişkin boyuta ulaşır. Evcil ortamda yıl boyunca üreme eğilimindedirler.

7. Kullanım Alanları

• Etlik Amaçlı: “Squab” olarak adlandırılan genç güvercinler, yüksek proteinli eti için tüketilir. Özellikle White King gibi et verimi yüksek ırklar ticari üretimde tercih edilir.
• Haberci Güvercin: Homing pigeon ırkları, 1000 km’den fazla mesafelerden geri dönebilme yetisi sayesinde tarih boyunca posta taşımada kullanılmıştır.
• Görsel Amaçlı (Süs ve Yarış): Roller, Tumbler, Fantail gibi ırklar gösteri ve yarışmalarda popülerdir.

8. Hastalıklar ve İnsan Sağlığına Etkileri

Evcil güvercinler, nadiren de olsa insanlara bulaşabilen bazı patojenleri taşıyabilir: Psittakoz (Chlamydophila psittaci), histoplazmoz (Histoplasma capsulatum), kriptokokkoz (Cryptococcus neoformans). Uzun süre güvercinlerle çalışan kişilerde Pigeon Fancier’s Lung (güvercin akciğeri) adlı bir solunum hastalığı gelişebilir.

9. Feral (Yabanileşmiş) Güvercinler

Evcil güvercinlerin bazıları zamanla doğaya kaçarak “feral” (yarı yabanıl) popülasyonları oluşturur. Bu güvercinler genetik olarak homing ırklarına yakındır. Kent yaşamına adapte olmuşlardır ve bazen zararlı kabul edilirler.

10. Deneysel Kullanım ve Zekâ

Pigeons are used as model organisms in bilimsel araştırmalarda. Şekil, renk, sayı algısı ve hatta kelime tanıma konularında yüksek kabiliyet sergilemektedirler. Hatta meme kanseri taramasında görüntüleri ayırt etmek üzere eğitildikleri araştırmalar da mevcuttur.

11. Süs Irkları

Fantail, English Carrier, Oriental Frill, Old German Owl, Birmingham Roller, Indian Fantail gibi pek çok süs ırkı geliştirilmiştir. Bu ırklar estetik görüntüleri nedeniyle yarışma ve sergilerde tercih edilmektedir.

Sosyal Medyalardan Bizi Takip Edebilirsiniz: